روونبین Roonbeen 

• تورکیا ڕایگەیاند، ڕێککەوتنی ئێستای بۆری نەوت لەگەڵ عێراق لە مانگی تەمموزی 2026دا  کۆتایی دێت

• بۆری کەرکوک-جەیهان لە ساڵی 2023ەوە بەهۆی ناکۆکییەوە لە خزمەتگوزاری دەرچووە

• بەرپرسێکی وەزارەتی نەوتی عێراق: تورکیا ڕەشنووسی ڕێککەوتنی وزەی پێشکەش کرد

ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە21ی تەموزی ٢٠٢٥، بەرپرسێکی وەزارەتی نەوتی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ڕاگەیاند، تورکیا ڕەشنووسی پێشنیازی نوێکردنەوە و فراوانکردنی ڕێککەوتنی وزەی نێوان هەردوو وڵاتی پێشکەش بە عێراق کردووە بۆ ئەوەی هاوکاری لە بوارەکانی نەوت، گاز، پترۆکیمیایی و کارەبادا بگرێتەوە.

ئەم لێدوانە دوای ئەوە هات کە ئەنقەرە سەرلەبەیانی ئەمڕۆ هەڵوەشاندنەوەی ڕێککەوتنێکی دەیان ساڵەی هێڵی بۆری نەوتی کەرکوک-جەیهان ڕاگەیاند.

ئەو بەرپرسەی وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێت: “وەزارەتەکە پێداچوونەوە بەو ڕەشنووسی ڕێککەوتنەدا دەکات کە لایەنی تورکی ناردویەتی و دانوستان دەکات بۆ ئەوەی بگەنە رێکەوتنێک کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی عێراق و تورکیا بکات”.

نرخی نەوت لە سەرەتای هەفتەی ڕابردوودا گۆڕانکارییەکی کەمی بەخۆیەوە بینی، چونکە بازرگانان کاریگەریی سزا نوێیەکانی ئەوروپایان لەسەر دابینکردنی نەوتی ڕووسیا هەڵسەنگاند.

ئەو بەرپرسەی وەزارەتی نەوتی عێراق دەشڵێت، “وەزارەتەکە پێداچوونەوە بەو ڕەشنووسی ڕێککەوتنە دەکات کە لایەنی تورکی ناردویەتی و دانوستانیان لەگەڵ دەکات بۆ ئەوەی بگەنە بە ئەنجامێک  کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی عێراق و تورکیا بکات”.

نرخی نەوت لە سەرەتای هەفتەی ڕابردوودا گۆڕانکارییەکی کەمی بەخۆیەوە بینی، چونکە بازرگانان کاریگەریی سزا نوێیەکانی ئەوروپایان لەسەر دابینکردنی نەوتی ڕووسیا هەڵسەنگاند.

هێڵی بۆری کەرکوک-جەیهان کە توانای  یەک ملیۆن و ٦٠٠ هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا هەیە، لە ساڵی ٢٠٢٣ەوە لەکارکەوتووە، دوای ئەوەی دادگای ناوبژیوانی فەرمانی بە ئەنقەرە کرد کە بڕی یەک ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار وەک قەرەبووی هەناردەکردنی نەوتی عێراق بەبێ مۆڵەت لە نێوان ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٨ بدات، تورکیا تانە لە بڕیارەکە دەدات.

بەرپرسێکی باڵای تورکیا پێشتر دووشەممە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندبوو، تورکیا هێشتا دەیەوێت بەکارهێنانی بۆرییەکە لەگەڵ عێراق دەستپێبکاتەوە.

لە بڕیارێکدا کە ڕۆژی دووشەممە لە ڕۆژنامەی فەرمی تورکیادا بڵاوکرایەوە، ئەنقەرە ڕایگەیاند ڕێککەوتنی ئێستا کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو- ڕێککەوتنی بۆری نەوتی خاوی تورکیا-عێراق- و هەموو پرۆتۆکۆلەکان یان یاداشتەکانی دواتر، لە ٢٧ی تەمموزی ٢٠٢٦ەوە ڕادەگیرێت.

عێراق و تورکیا کار بۆ دەستپێکردنەوەی ڕۆیشتنی نەوت لە ڕێگەی بۆرییەکە دەکەن. ئەنقەرە لە کۆتایی ساڵی 2023 ڕایگەیاند، بۆرییەکە ئامادەیە بۆ وەرگرتنی نەوتی عێراق، بەڵام گفتوگۆکانی نێوان بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەرهەمهێنەرانی نەوت نەیانتوانیوە لەسەر مەرجەکان بگەنە ڕێککەوتن.

ئەو بەرپرسە تورکییە ئاماژەی بەوەشکردووە، کە ئەو بۆرییە دەتوانێت ببێتە “بۆرییەکی زۆر چالاک و ستراتیژی بۆ ناوچەکە”.

ئاماژەی بەوەشکرد، تورکیا وەبەرهێنانێکی زۆری لە نۆزەنکردنەوەیدا کردووە، ئاماژەی بە گرنگییەکەی کرد بۆ پڕۆژە ناوچەییەکانی وەک پڕۆژەی “رێگای گەشەپێدان” – ڕێڕەوێکی بازرگانی پلان بۆ داڕێژراو کە تورکیا و عێراق لەخۆدەگرێت.

ئەو بەرپرسە تورکییە بەبێ ئەوەی وردەکاری لەبارەی ئەوەی ئەنقەرە دەیەوێت چی بخاتە نێو ڕێککەوتنە نوێیەکەوە، وتی: قۆناغێکی نوێ و کارا لە هێڵی بۆری عێراق-تورکیا سوودی بۆ هەردوو وڵات و تەواوی ناوچەکە دەبێت.

تورکیا پرۆژەی “رێگای گەشەپێدان” – ڕێگا و هێڵی شەمەندەفەرێکی خێرا کە لە شاری بەسرەی عێراقەوە لەسەر کەنداو درێژدەبێتەوە تا سنووری تورکیا و دواتر بەرەو ئەوروپا – وەک دەرفەتێک بۆ درێژکردنەوەی هێڵی بۆرییەکە زیاتر بەرەو باشوور دەڕوانێت. بەغدا لە ساڵی ٢٠٢٣دا بودجەی سەرەتایی بۆ پڕۆژەکە تەرخانکردبوو.