کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت هەڕەشەی گرتنەبەری دادگای ناوبژیوانی دەکەن گەر مافەکانیان رەچاونەکرێت

رۆژی ٢٨ی ئاب کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان (‘APIKUR’) کە لە شەش کۆمپانیای وەبەرهێنی نێودەوڵەتی کە لە کێڵگەکانی هەرێمدا بەرهەم هێنان دەکەن لە یەیاننامەیەکدا ئاماژە بەگرنگی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم دەکات لە ڕێی هێڵی بۆری تورکیا-عێراق دەکات، لەهەمان کاتدا هۆشداری دەدەن کە ئەگەر مافە گرێبەستییەکانیان پارێزراو نەبێت لە وەرگرتنی شایستە داراییەکانی رابوردوو ئایندە دەست بەهەناردەکردنی نەوت ناکەنەوە، ئەگەر قوفڵی هەناردەی نەوتی تورکیاش بکرێتەوە.

لە لایەکی ترەوە یاسای بوجە مافە داراییەکانی کۆمپانیاکان بە تەواوی نادات هەروەها  رەشنووسی یاسای نەوت و گازی عێراق حساب بۆ وەبەرهێنانی مێژوویی کۆمپانیا نێودەوڵەتیەکانی لە هەرێمی کوردستان یان ئەو مەرجە گرێبەستیانە ناکات کە بووە هۆی پێشکەوتنی ئابووری لە رابووردوودا.

لە یەیاننامەیەکدا هاتووە، کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان (‘APIKUR’) هاندەری گفتوگۆکانی ئەم دواییەی نێوان حکومەتی فیدراڵی عێراق (‘FGI’) و حکومەتی تورکیایە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆری عێراق-تورکیا (‘ITP’). کردنەوەی بۆری عێراق- تورکیا  ITP هەنگاوێکی گرنگە بۆ هەرێمی کوردستان بۆ دەستپێکردنەوەی گرنگترین کەرتی بازرگانی کە٨٠٪ی ئابوورییەکەی پێکدەهێنێت، هەروەها بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە نەوتییەکان (‘IOCs’) دەستبکەنەوە بە کارەکانیان کە سوودی بۆ زۆرێک لە عێراقییەکان دەبێت.

داخستنی ئەو بۆرییە لەڕووی ئابوورییەوە زیانی بە هەموو لایەنەکان گەیاندووە، لەوانەش حکومەتی فیدراڵی عێراق FGI، حکومەتی هەرێمی کوردستان (‘هەرێم’)، وەبەرهێنەرانی نێودەوڵەتی، گەلی عێراق.

ڕاگەیەندراوە کە دەڵێت، بەهۆی داخستنی بۆرییەکە لە کۆتاییەکانی مانگی ئازاردا زیانەکان نزیکەی چوار ملیار دۆلاری ئەمریکی دەخەمڵێندرێت، کە زۆر زیاترە لەو تاکە بڕیارەی کە عێراق وەریگرتووە بۆ یەکێک لەو پێنج داواکارییەی کە خستۆتە بەردەم دەستەی ناوبژیوانی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی. ئەم زیانانە لە کاتی گفتوگۆ سیاسییە بەردەوامەکاندا بەردەوامن.

لە یەیاننامەکەدا کۆمەڵەکە بەڕوونی دەڵێت “بەڵام تەنانەت ئەگەر هێڵی بۆری ITP بکرێتەوە، کۆمپانیا ئەندامەکانی APIKUR نەوت بۆ هەناردەکردنی بۆری بەرهەم ناهێنن تاوەکو ڕوون نەبێتەوە کە چۆن شایستە داراییەکانی کۆمپانیا نێودەوڵەتیی کانی نەوت  IOC دەدرێت بەپێی  مافە گرێبەستییەکانیان بۆ نەوتی هەناردەکراوی ڕابردوو و داهاتوو.”
بەپێی بودجەی عێراق کە لەم دواییانەدا پەسەندکرا بۆ ساڵی ٢٠٢٣ تا ٢٠٢٥،  حکومەتی عێراقی فیدراڵ FGI  جگە لە ١٢.٦٧٪ی بودجەی حکومەتی هەرێم، تەنها  مافی ئەوەی هەیە  شایستەی قەرەبووکردنەوەی تێچووی بەرهەمهێنان بە پێی تێکڕای تێچووی عێراق وەربگرێت کە ئەمە بۆ خۆی تەموو مژاوییە  (دەنگۆی ئەوەهەیە بۆ هەر بەرمیلێک نەوت تەنها ٦ دۆلاری ئەمریکی بدرێت). لەسەر بنەمای کێڵگە عێراقییە دیارینەکراوەکان.

 ئەمە بڕە پارە بەس نییە بۆ قەرەبووکردنەوەی تێچووی بەرهەمهێنان و مافەکانی کۆمپانیا مەوتییە نێودەوڵەتییەکانی  IOCs بەپێی گرێبەستەکانی هاوبەشیکردنلە بەرهەمهێنان (‘PSCs’)، باسی وەبەرهێنان  و مەترسییە بەرچاوەکان ناکەین کە تا ئێستا کۆمپانیاکان IOC تووشی بوون.

سەرەڕای ئەوەش، وەک لە بەیاننامە ڕۆژنامەوانیەکەی کۆمەڵەی  APIKUR لە ١٣ی ئابی ٢٠٢٣دا ئاماژەی پێکراوە، ئەم مافە گرێبەستانە بە یاسای ئینگلیزی بەڕێوەدەبرێن لەگەڵ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان لە ڕێگەی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لە دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی لەندەن.
هەروەها ئەپیکورAPIKUR  نیگەرانی هاوشێوەی هەیە سەبارەت بە داڕشتنی یەکەم یاسای نەوت و گاز لە عێراق. وەک لە بودجەی ئێستای عێراق، تێدەگەین، لە فۆرمی ئێستای، ڕەشنووسی یاسای نەوت و گاز، حساب بۆ وەبەرهێنانی مێژوویی نێودەوڵەتی لە هەرێمی کوردستان یان ئەو مەرجە گرێبەستانە ناکات کە بووە هۆی گەشەسەندنی بەرچاوی ئابووری لە ماوەی ١٥ ساڵی ڕابردوودا.

شکستی بودجەی عێراق و هەر یاسایەکی نوێی نەوت و گاز لە ڕەچاوکردنی وەبەرهێنانە نێودەوڵەتییە مێژووییەکان و پابەندبوونە گرێبەستییەکان دەبێتە هۆی تێچووی ناوبژیوانی (دادگای ناوبژیوانی)و زیانی زیاتر بە کەشوهەوای وەبەرهێنان لە عێراقدا.

لەکۆتاییدا ئاپیکور دڵنیایە لەوەی کە چارەسەرێک کە توانایجێبەجێ کردنی هەبێت ئەمڕۆ لەبەردەستدایە بۆ چارەسەرکردنی کێشە بەردەوامەکان. دەڵێن، داوا لە هەموو لایەک دەکەین بەپەلە بگەن بە چارەسەری بازرگانیی کەلەسودی هەموواندا بێت  و هانی وەبەرهێنانی نێودەوڵەتی بدات بۆ بەرژەوەندی هەموو عێراقییەکان.

APIKUR کێیە ؟

APIKUR کۆمپانیایەکی سنووردارە  کە پێک هاتووە لە هەریەک لە DNO، Genel Energy، Gulf Keystone Petroleum، HKN Energy و ShaMaran Petroleum کە بەپێی یاسای ئینگلیزی لە ساڵی ٢٠٢٣ لەلایەن ئەو  کۆمپانیا نێودەوڵەتیانەی  نەوت و غازی کە لە هەرێمی کوردستانی عێراق چالاکن دامەزراوە.

کۆمەڵەکە APIKUR دەڵێت:  ئامانج و مەبەستی ئەم کۆمەڵەیە بریتییە لە پێشخستنی هەرێمی کوردستانی عێراق KRI وەک شوێنێکی سەرنجڕاکێش بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت و گاز، پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری و وەبەرهێنەران.

جگە لەوەش ، APIKUR  دەڵێت: ئامانجییەتی داکۆکیکردن و نوێنەرایەتیکردنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی ئەندامەکانی بکات، وەک دەنگێکی هاوبەش و کاریگەر بۆ ئەندامەکانی بەرامبەر بە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان چ لەهەرێم دی کوردستانی عێراق  KRI، یان شوێنەکانی دیکە کاربکات، و مەکۆیەک بۆ ئەندامان دابین بکات بۆ هاوبەشکردنی زانیارییە  پیشەسازییە پەیوەندیدارەکان و بەکارهێنانیان  باشترین شێوە .